|
اهمیت حاصلخیزی خاک و کود دهی
الف : اهميت مصرف كود در حاصلخيزي خاك
يكي از موجودات زنده اي كه به خاك وابسته است گياه است . گياه براي رشد و ادامه زندگي خود ، جائي كه هست بايستي باندازه كافي مواد غذائي وجود داشته باشد . در خاك بطور طبيعي عناصر متعددي وجود دارد . فقط ميزان اين عناصر در هر زمان بقدر كافي وجود ندارد . خاكي كه روي آن كشت و زرع ميشود بمرور زمان مواد غذائي درون خاك آن كاهش مي يابد .
در اينجاست كه اهميت تغذيه گياهي شروع ميشود . درختان نياز ساليانه مواد غذائي خود را از زمين جذب مينمايند چنانچه مواد غذائي جذب شده جايگزين نگردد در آن صورت كمبودهائي در عملكرد و يا كيفيت محصول بوجود خواهد آمد . براي جلوگيري از چنين وضعيتي عناصر مورد نياز به حد كافي بايستي اضافه نموده و آنرا تقويت نمائيم .
ب : جذب و انتقال مواد غذائي :
ريشه عامل اصلي جذب مواد غذائي است . در شرايط خيلي محدود ساير قسمتهاي اندام گياه كه در بالاي خاك وجود دارند نيز ميتوانند مواد غذائي را جذب نمايند ولي هيچوقت باندازه مورد نياز نمي توانند مواد غذائي را جذب نمايند .
براي جذب از راه ريشه به وجود يك سيستم ريشه مناسب و خوب نياز است . گياهان آب و مواد غذائي را توسط ريشه هاي موئي گرفته و به اندامها ميرسانند . روي اين اصل وجود يك ريشه افشان انبوه سبب جذب آسان و مناسبي براي گياه بوجود خواهد آورد .
همچنين بافت خاك و رطوبت موجود در آن تاثير زيادي در جذب مواد غذائي خواهد داشت . از طرفي ريشه در جستجوي مواد غذائي درون خاك دنبال عناصر ميگردند كه قابليت جذب خوبي داشته باشند و يا قابليت جذب آنها بالا باشد . ريشه عناصر مواد غذائي را با استفاده از خصوصيات فيزيكي و شيميائي از روش اسمزي با تبادل يوني و تماسي جذب مينمايند كه با استفاده از جذب سلولي انتقال مي يابند . انتقال مواد غذائي از پايين بطرف بالا و بالعكس صورت ميگيرد . يعني مواد غذائي از سمت ريشه سمت برگ و ميوه رفته كه در اثر فتوسنتز مواد غذائي مجدداً به ريشه و ساير اندام گياه نقل مكان مي يابند.
ج : چگونه مواد غذائي مورد نياز درختان و گياهان را تعيين مينماييم :
براي تعيين كودهاي مورد نياز روشهاي فني بكار گرفته ميشود از جمله :
1- آزمايشات مزرعه اي
2- آزمايش خاك
3- آزمايش گياه
4- آثار كمبود در گياه
5- روشهاي راديو ايزوتوپها
1 - روش آزمايشات صحرائي و مزرعه اي
قديمي ترين روش ، آزمايشات صحرائي و يا مزرعه اي ميباشد . براي تعيين ميزان كود مورد نياز بهترين نتيجه را خواهد داد . ولي اين روش زمان و هزينه زيادي را در بر خواهد داشت .در اين روش قطعاتي را انتخاب و ميزان و انواع مختلف كود را به زمين داده و بهترين آنها را انتخاب مينمايد .
2- روش آزمايش خاك
امروزه براي تعيين حاصلخيزي بيشترين جايگاه را آناليز خاك بخود اختصاص داده است . هدف از تجزيه خاك تعيين ميزان مواد غذائي موجود درخاك و كمبود عناصرهمچنین محدودیت های جذب در خاک را بشرح زير انجام ميگردد :
- نحوه نمونه برداري خاك .
- عناصر غذائي قابل جذب در نمونه .
- تفسير نتايج نمونه خاك .
- توصيه كودي.
- نحوه تهيه نمونه خاك
قبل از تهيه نمونه خاك ، اختلافات موجود در مزرعه نظير شيب ، رنگ خاك ، تيپ خاك ، تپه ماهور و عوارض و آب زيرزميني را بايستي در نظر داشته و در هر يك از اين نقاط نمونه جداگانه اي تهيه نمود . چنانچه اراضي مورد نظر تماماً يكنواخت و با يك مديريت اداره شده باشد براي هر دو هكتار يك نمونه بايستي تهيه نمود .
روي اين اصل بطور تصادفي بصورت زيك زاك ( يا شكل N ) در مزرعه حركت نموده 8-6 نقطه از زمين را توسط مته و يا بيل به عمق 25-0 نمونه برداشته و با هم مخلوط و يك نمونه مركب تهيه و باندازه يك تا دو كيلوگرم آنرا جدا نموده و در كيسه پلاستكي ميريزيم و سپس به آزمايشگاه ارسال ميداريم . اگرخواستيم با بيل نمونه برداري كنيم بدواً زمين را به عمق 25 سانتيمتر بشكل v درآورده سپس از سمت صاف آن به ضخامت 3-2 سانتيمتر و به عمق 25 سانتيمتر نمونه ، برميداريم . اين عمل در 8-6 نقطه تكرار خواهد شد و از مخلوط كردن آنها يك نمونه مركب باندازه يك تا دو كيلوگرم برميداريم .
اگر منظور نمونه برداري در باغات مركبات باشد بايستي نمونه برداري حدود 6-8 نقطه را بطور تصادفي در باغ انتخاب نمود و در محل آبچكان درختان ، چاله اي به عمق 60 سانتيمتر بشكل V تعبيه و از يك سمت به قطر 3-2 سانتيمتر به عمق 30-0 و 60-30 جداگانه نمونه خاك تهيه و در ظروف جداگانه آنها را خوب مخلوط و يك نمونه مركب به وزن 2-1 كيلوگرم از خاك روئي به عمق 30- 0 و ميزان 2-1 كيلوگرم از عمق 60-30 سانتيمتر از خاک زیرین تهيه و به آزمايشگاه ارسال نمود .
- نحوه نمونه برداري از برگ :
در اين اواخر آناليز برگ و ساير اندامهاي گياه عموميت يافته و با استفاده از نتايج آن توصيه هاي حاصلخيزي توسط متخصصين ارائه ميگردد . فقط بايد توجه داشت براي استفاده بهتر از نتايج برگ در توصيه كودي لازم است خاك همان مزرعه نيز حد اقل يكبار تجزيه و تحليل گردد .
در تهيه نمونه برگ :
نوع گياه و واريته آن ، سن درخت و شاخه اي كه نمونه از آن گرفته ميشود ( با ميوه بوده و يا بدون ميوه ) سلامت درخت و غيره را بايستي دقت نمود . چنانچه آثار بيماري و يا كمبود شديد در بعضي از درختان مشاهد گردد نمونه هاي اينگونه درختان بايستي جداگانه تهيه گردند .
در باغات عموماً حدود 20 درخت براي تهيه نمونه برگ بطورتصادفي و بشـكل زيك زاك ( N ) انتخاب مينماييم .
بهترين زمان نمونه برداري بطور كلي ( سياه ريشه ها ) 12 - 8 هفته بعد از گلدهي ميباشد كه معمولاً در تير خواهد بود . لذا نمونه هاي برگ را از ارتفاع صورت از وسط شاخه هائيكه آفتاب خور هستند تهيه ميگردند . نمونه را در داخل كيسه هاي پلاستيك كه داراي سوراخ هستند ميريزيم و فوراً به آزمايشگاه انتقال ميدهيم .
د : موارديكه در توصيه ميزان كود بايستي مد نظر قرار گيرد .
1- شرايط اقليمي :
- گرما
- نور
- باران
گرما :
در صورت يكسان بودن ساير شرايط و فاكتورها چنانچه مناطقي داراي روزهاي گرم و شبهاي سرد باشد مصرف كود بيشتر خواهد بود .
نور :
نور رابطه نزديكي با مصرف كود دارد . بطوريكه در سايه بعلت كمبود و پايين بودن كربن هيدرات ميزان مصرف كود كمتر خواهد بود بالعكس با افزايش نور كود بيشتري بايد مصرف نمود .
باران
مصرف كود رابطه مهمي با فاكتور آب دارد . آب مواد غذايي را در خود حل كرده و بشكل قابل جذب توسط گياه جذب و انتقال ميدهد . روي اين اصل در مواقع كمبود آب ميزان مصرف كود نيز مناسب با آن خواهد بود در غير اينصورت توليد اقتصادي نخواهيم داشت .
2- فاكتور خاك :
- حاصلخيزي خاك
قبل از مصرف كود وضعيت حاصلخيزي خاك را بايستي مشخص نمود . سپس برحسب نياز ميزان و نوع كود تعيين و مصرف شود .
- اسيديته خاك
براي جذب مواد غذائي از سوي گياه PH خاك از اهيمت بالائي برخوردار ميباشد . براي جذب آسان اين عناصر ، PH خاك بايد بين 7-6 باشد .
- ظرفيت نگهداري آب در خاك
فاكتور آب و يا باران در اينجا به بافت خاك بستگي دارد . يعني ميزان آبي كه بافت خاك در داخل خود حبس و نگهداري مينمايد .
بطور مثال به خاكهاي شني هر چقدر آب بدهيم خيلي اهيمت ندارد . از طرفي در خاكهاي رسي بعلت جذب بالاي آب در اين نوع خاكها گياه از آب موجود آنطوريكه بايد شايد نمي تواند استفاده نمايد .
درجدول زير آب قابل استفاده در خاكهاي مختلف نشان داده شده .
|
ميزان آب در ارتفاع 150 برحسب ميليمتر(mm )
|
نقطه پژمردگي (گرم)
|
آب قابل استفاده ظرفيت مزرعه
(گرم )
|
بافت خاك
|
|
105
|
30
|
100
|
S
|
|
180
|
80
|
200
|
S.L.
|
|
270
|
120
|
300
|
L.S.
|
|
300
|
150
|
350
|
L
|
|
216
|
220
|
400
|
CL
|
|
150
|
300
|
450
|
C
|
عمليات زراعي
وقتي باغي احداث ميشود خاكهاي آن باغ سالهاي زيادي تحت اشغال در مي آيد . در سالهاي اول براي دفع علفهاي هرز با عمليات زراعي از جمله شخم انجام ميشود ولي نبايستي شخم عميق در باغات انجام شود چراكه سبب از بين رفتن ريشه هاي فرعي ميگردد براي كود پاشي يا بصورت سرك روي زمين پاشيده سپس با عمليات زراعي زير خاك نمود و يــا بصورت چالــكود مصرف كرد .
3- گيــاه
n نوع گياه و يا درخت :
درختان مختلف نيازهاي غذائي متفاوتي دارند . در جدول زير نيازهاي غذائي بعضي از درختان سياه ريشه مواد غذائي جذب شده در يك هكتار توسط درختانيكه در سال اول بارده هستند .
|
كلسيم
|
پتاس
|
فسفر
|
ازت
|
تعداد درختان در هكتار
|
نوع درخت
|
|
9/63
|
7-61
|
7/15
|
8/57
|
86
|
سيب
|
|
6/42
|
37
|
8/7
|
1/33
|
296
|
گلابي
|
|
8-127
|
7/80
|
2/20
|
5/83
|
296
|
هلو
|
|
46
|
6/42
|
5/9
|
1/33
|
296
|
گوجه
|
|
8/73
|
9/63
|
4/17
|
51
|
593
|
به
|
n پايه درخت
n سن درخت
n بزرگي درخت
n فاصله كاشت
- سن درخت
سن درخت متناسب با بزرگي درخت نيز ميباشد . روي اين اصل وقتي سن درخت افزايش يابد ميزان كود مصرفي نيز افزايش مي يابد . فقط اين افزايش در پيك توليد متوقف ميشود .
- بزرگي درخت
بزرگي درخت رابطه نزديكي با ميزان مصرف كود دارد . معيار بزرگي درخت قطر ساقه است يعني اگر قطر درخت افزايش يابد مصرف كود نيز اضافه ميشود .
- فاصله كاشت
با افزايش تعداد درخت در هكتار ميزان مصرف كود نيز افزايش مي يابد .
کیومرث توکلی
مدیرآزمایشگاه خاکشناسی ساری
|
روز بخير كاربر مهمان! 
