بررسي مشكلات و معضلات كودهاي شيميايي :
- استفاده بي‌رويه از كودهاي شيميايي در كشاورزي منجر به آلوده شدن آب و مواد غذايي مصرفي مردم و در نهايت بروز عوارض خطرناكي در آنها مي‌شود. در صورتي كه استفاده از كودهاي شيميايي به صورت بي رويه باشد، وارد آبهاي زيرزميني و در نهايت از طريق محصولات كشاورزي وارد غذاي انسانها مي شود
- ميزان مصرف و نوع كودهاي شيميايي در كشاورزي در صورتي كه بيش از حد لازم باشد علاوه بر ضرر اقتصادي كه به جامعه وارد ميكند مواد غذايي مصرفي مصرف‌كنندگان را هم تحت تاثير قرار مي‌دهد.
- در صورت استفاده بيش از حد كودهاي شيميايي در كشاورزي نيترات‌هاي اضافه آن وارد آب مي‌شود، آب توسط مردم مورد مصرف قرار مي‌گيرد و در نهايت در بدن به تركيبات سرطان‌زا تبديل خواهد شد.
- متاسفانه با توجه به اينكه هم نوع سموم شيميايي و هم ميزان آن در كشاورزي، آزمايشگاه‌ها و ... نياز به نظارت بيشتري دارد در كشور شاهد كنترل ضعيف بر اين مساله هستيم به طوريكه براي مثال در برخي از آزمايشگاه‌ها با توجه به منبع مصرف برخي از انواع سموم هنوز مورد استفاده قرار مي‌گيرد.
- مصرف بي‌رويه كودهاي شيميايي در بخش كشاوري موجب شيوع سرطان معده مي‌شود. مصرف غير منطقي و بي‌رويه كودهاي شيميايي در مزرعه‌ها و باغ‌ها مهمترين عامل شيوع سرطان معده در كشور محسوب مي‌شود.
- استفاده بي رويه از كودهاي شيميايي خاك را آلوده مي كند
- در زمينه استفاده از كودهاي شيميايي در مزارع كنترلي نمي‌شود.
- وجود بالاي نيترات در موادغذايي و آب آشاميدني توسط باكتريها در معده به ماده سرطان‌زاي نيتريت تبديل مي‌شود.
- سرطان معده شايع‌ترين سرطان در ايران است
- كشاورزان بااين باور غلط كه كودهاي شيميايي موجب بازدهي بهترمحصولات آنها مي‌شود، كودهاي شيميايي را باقيمت‌هاي بالا از بازار سياه تهيه مي‌كنند.
- استفاده بي‌رويه كودهاي شيميايي درمزارع سبزيكاري رواج بيشتري دارد. در صورت ساماندهي نكردن آن علاوه بر محصولات، سفره‌هاي‌آب زيرزميني نيز در معرض آلودگي قرار مي‌گيرند.
- چنانچه كشاورزان بر اساس نتايج آزمون‌هاي آب و خاك و توصيه‌هاي كارشناسان مبادرت به مصرف منطقي كودهاي شيميايي كنند هيچ مشكلي بوجود نخواهد آمد
- كشاورزي پايدار با تاكيد بر استفاده بهينه از سموم و كودهاي شيميايي« با تاكيد بر اينكه كودهاي شيميايي سبب تخريب حياتي خاك و تعادل موجود در آن مي‌شوند.
- كاربرد نامتعادل كودهاي ازته ممكن است سبب كاهش‌پ‌ك و كم شدن قابليت دسترسي گياهان به فسفر شود.
- همچنين استفاده مداوم از كودهاي مصنوعي سبب كاهش عناصر كمياب مانند روي، آهن، مس و منگنز خواهد شد كه بر روي سلامت گياهان، جانوران و انسان تاثير خواهند گذاشت.
- مصرف كودهاي ازته در شاليزارهاي شمال ايران زياد بوده و از طرفي سطح آب زيرزميني بالاست، بنابراين امكان آلوده شدن آبهاي زيرزميني به نيترات در اين منطقه زياد است.
- بنابر نتايج يك تحقيق، غلظت نيترات درچاههاي آب اطراف شاليزارهاي بابل تعيين و مشخص شد كه بين مصرف كودهاي ازته و آلودگي آبهاي زيرزميني به نيترات همبستگي مثبت وجود دارد
- با توجه به حد مجاز ازت نيتراتي كه به وسيله سازمان جهاني بهداشت 45 ميلي‌گرم در ليتر مي‌باشد، 25 درصد از چاه‌هاي نمونه‌برداري شده آب مشروب شهر بابل داراي غلظتي بيش از حد مجاز بود.
- به دليل مصرف زياد سموم و كودها در استان مازندران، آمار سرطانهاي گوارشي و تنفسي چندين برابر ميانگين متوسط كشور است.
- كودهاي شيميايي مصرفي دركشورهاي توسعه يافته و درحال توسعه سبب تشديدخطرات جاني ناشي از افزايش اكسيد ازت در اتمسفر و استراتوسفر مي‌شود.
- در استراتوسفر جو فوقاني اتمسفر2ج سبب كاهش ازن و در نهايت افزايش درجه گرماي جهاني مي‌شود كه اين پديده به اثر گلخانه‌يي موسوم است كه نتيجه آن عدم ثبات آب و هوا خواهد شد.
- نظارت ارگان‌هاي دارو و غذا، كشاورزي و محيط زيست بر اين مساله بايد با جديت بيشتري پيگيري شود
تاثير كودهاي شيميايي در چرخه غذايي
بقاياي سموم و كودهاي شيميايي در محصولات كشاورزي سلامت مصرف كنندگان را به خطر انداخته است اما سالانه در ايران 800 ميليارد تومان يارانه براي كودهايي كه توليد را افزايش مي دهد اما احتمال دارد سرطان زا باشد پرداخت مي شود.
استفاده از سموم دفع آفات و كودهاي شيميايي در زمين هاي كشاورزي و باقي ماندن اين تركيبات و عناصر در ميوه ها و سبزي ها نگراني هايي براي ابتلابه بيماري ها به همراه داشته است. دكتر محمدجعفر ملكوتي عضو هيات علمي دانشگاه تربيت مدرس و دارنده مقام نخست كشاورزي آكادمي علوم جهان سوم و متخصص كود، ضمن هشدار در اين مورد مي گويد: وجود ميوه ها و سبزيجات به ظاهر درشتي كه فاقد طعم و خاصيت هاي چند دهه پيش خود است، ناشي از استفاده بي رويه از كودهاي شيميايي و سموم دفع آفات و باقي ماندن تركيبات آنها در محصولات است. وي مي افزايد: يارانه 800 ميليارد توماني دولت به كود و سموم دفع آفات در حقيقت براي سلامت جامعه مفيد نيست. به گفته وي مي توان اذعان داشت كه بسياري از سبزيجات و ميوه ها آلوده به نيترات و كادميوم است. اين در حالي است كه قانون مصوب سال 78 براي دادن يارانه به كودهاي آلي كه ضرري براي انسان و محيط زيست ندارد، هنوز اجرايي نشده است. دكتر مسعود تجريشي مدير دفتر مطالعات آب و محيط زيست دانشگاه صنعتي شريف، استفاده از كودهاي آلي، ارگانيك و كمپوست را راه حل رهايي از اين بحران عنوان مي كند. وي مي گويد: استفاده بيش از حد از اين كودها به دليل داشتن كادميوم و نيترات، باعث سرطان زايي مي شود. در واقع اين عناصر و تركيبات جذب سبزيجات و به ويژه سبزيجات غده يي مثل سيب زميني مي شود. به عنوان نمونه غلظت نيترات در سيب زميني و پياز بايد 50 ميلي گرم در هر كيلوگرم وزن تازه (وزن محصول بلافاصله پس از برداشت) باشد ولي متاسفانه ميزان كادميوم و نيترات در برخي اوقات بسيار بيشتر از سطح استاندارد است. دكتر ملكوتي بزرگ بودن بيش از حد سيب زميني ها را يكي از نشانه هاي بالابودن نيترات در آن عنوان مي كند و توضيح مي دهد: هر كيلوگرم سيب زميني به طور متوسط بايد دربرگيرنده حدود هشت عدد سيب زميني باشد، ولي در عمل مي بينيد كه بسياري از سيب زميني ها خيلي درشت است و از سوي ديگر رنگ آنها شفاف نيست. اينها همه آثار ناشي از وجود ميزان بالاي نيترات در سيب زميني است. به دليل استفاده بيش از حد كودهاي شيميايي اوره - فسفره در بخش كشاورزي، ميزان نيترات و كادميوم موجود در سبزيجات و سيب زميني در اكثر مواقع بيشتر از حد استاندارد است. به گفته عضو هيات علمي دانشگاه تربيت مدرس، تا سال 80 فرهنگ استفاده بهينه كود تا حدودي جا افتاده بود ولي چون در حال حاضر دولت فقط به كود اوره - فسفره يارانه مي دهد، ميزان مصرف بي رويه اين كود افزايش يافته و اين تركيب شيميايي اكنون تبديل به يك نگراني در جامعه شده است. در بازار بين المللي، كود اوره- فسفره كيلويي 400 تومان است كه دولت آن را به قيمت 50 تومان در اختيار كشاورزان قرار مي دهد. به اعتقاد ما دولت بايد يارانه كود را به طور كامل حذف و اين هزينه را صرف توليد بهتر و باكيفيت تر محصول كند. كشاورزان ما فقط به افزايش محصول در هكتار از طريق استفاده بيش از حد از كودهاي شيميايي فكر مي كنند و به كمبود ريزمغذي ها، طعم، كيفيت، ماندگاري و خوش خوراكي سبزيجات و ميوه ها توجهي ندارند. وي دليل طعم نامناسب بعضي ميوه ها و سبزيجات را متاثر از برخي سموم مي داند: به عنوان مثال هنگامي كه سيبي را گاز مي زنيد به سرعت كدر مي شود يا خيار ديگر طعم واقعي و قديمي خود را ندارد، چون در خيارهاي گلخانه يي كه از دفع آفات استفاده مي كنند، بايد 21 روز بگذرد تا اثر سم از بين برود ولي برخي كشاورزان براي اينكه خيارهاي كوچك را وارد بازار كنند تنها 9 روز پس از سم پاشي آنها را مي چينند. به طور كلي سبزي ها و ميوه ها قابليت جذب سموم را در سطح بسيار بالادارند. به همين دليل موقع خريد به عنوان مثال سعي كنيد قسمت بالايي پياز (محل خروج جوانه از پياز) بسيار باريك باشد يا سيب زميني داراي اندازه يي متوسط و رنگ روشن باشد.دكتر ملكوتي مي گويد: دولت بايد به كودهاي زيستي و آلي و گوگردي يارانه دهد. همچنين بايد آزمايشگاه هاي خاك متعدد نزديك مزارع احداث كند تا ميزان بقاياي سموم و كودهاي شيميايي در ميوه ها و سبزيجات و نيز خاك به طور دائم اندازه گيري شود. مي توان با اصلاح كود و غني كردن خاك به محيط زيست و سلامت جامعه كمك كرد. در واقع يكي از دلايل اصلي بروز بيماري هاي جديدهمين باقي مانده سموم و كودها در محصولات كشاورزي و مصرف آنها است.وي مي افزايد: با وجود آنكه درآمد ملي ما بالااست ولي رتبه سلامت و بهداشت جامعه ما سه رقمي است. به گفته دكتر ملكوتي، يارانه كود هدفمند نيست: دولت سالانه 800 ميليارد تومان يارانه مي دهد كه در حقيقت يارانه يي به مواد مضر براي سلامت جامعه است.
300میلیون دلار ارز تنها برای واردات کود شیمیایی فسفاته هزینه می‌شود
یک کارشناس کشاورزی اعلام کرد: سالانه تنها برای واردات کود شیمیایی فسفاته، 300میلیون دلار ارز از کشور خارج می‌شود.
رسول گوهری روز دوشنبه به خبرنگار ایرنا گفت: این میزان بیشتر از رقمی است که برای واردات دارو به کشور هزینه می‌شود.
وی سطح زیر کشت کشور را 16میلیون هکتار اعلام کرد و افزود: حداقل 600 هزار تا یک میلیون تن کود شیمیایی فسفاته برای این سطح از کشت وارد کشور می‌شود.
این کارشناس به مضرات استفاده از کود شیمیایی در مزارع اشاره کرد و گفت: برای کاهش مصرف زیانبار کودهای شیمیایی، استفاده از کودهایی زیستی که از باکتریها و قارچهای مفید ساخته می‌شود، مورد توجه قرار گرفته است.
گوهری افزود: به همین منظور پروژه تحقیقاتی یافتن جایگزین کودهای شیمیایی در جهاد دانشگاهی تهران در دستور کار قرار گرفت و کود "فسفاته بارور?حاصل هشت سال کار پژوهشی 24نفر از محققان این واحد، اخیرا به نتیجه رسیده است.
گوهری به مزیتهای استفاده از کود زیستی در سطح مزارع نمونه و نیز اراضی زراعی گسترده، اشاره کرد و گفت: افزایش محصول به میزان10تا 54درصد براساس آزمایشهای آماری و کاهش میزان مصرف کود شیمیایی فسفاته به نصف یا کمتر از جمله مزیتها بوده است.
وی افزود: کاهش تاثیرات تخریبی مصرف کودهای شیمیایی در خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک و کاهش آلودگیهای زیست‌محیطی و در نتیجه کاهش اثرات سرطانزایی این مواد، از دیگر مزایای استفاده از کود زیستی است.
این کارشناس کشاورزی، شرایط اقلیمی ایران را گرم و خشک و نوع خاکها را شور و قلیایی ذکر کرد و گفت: بومی بودن کود زیستی از دیگر مزیتهای آن است و با شرایط اقلیمی کشور سازگاری داشته و با بهره‌گیری از عوامل طبیعی، بدست آمده است.
گوهری افزود: در جهان تنها در سه کشور آمریکا، کانادا و آلمان از کود زیستی فسفاته استفاده می‌شود و در ایران شرکت زیست فناور سبز، این محصول را در مجامع ذیربط به ثبت رسانده است.
به گفته وی با تولید انبوه این محصول، تنها در سال زراعی قبل، در سطح 150هزار هکتار از اراضی کشور، از کود زیستی فسفاته استفاده شد.
وی به اثرات استفاده از این کود در مزارع گندم اشاره کرد و گفت:
میانگین افزایش محصول در گندم آبی 1/9درصد و در گندم دیم 7/9درصد بوده است.
وی گفت: در صورت رواج استفاده از این کود زیستی در مزارع گندم، علاوه بر حذف 300میلیون دلار هزینه ارزی واردات کود شیمیایی، با توجه به سطح زیر کشت گندم کشور، می‌توان 500میلیون دلار نیز از محل افزایش محصول گندم و صدور آن، درآمدزایی کرد.
وی همچنین میانگین کشوری افزایش محصول در مزارع ذرت را 2/13درصد، سیب زمینی 40/14چغندرقند 9/15و لوبیا و حبوبات را 1/24درصد ذکر کرد.
گوهری افزود: این ارقام افزایش برای محصولات برنج 8/11پنبه 5/6کلزا 1/10و یونجه29درصد بوده است.
وی اضافه کرد: از این کود می‌توان برای باغات پسته، انگور، هلو، سیب و شلیل نیز استفاده کرد با این تفاوت که در زراعت همان سال نتیجه می‌دهد اما در باغات پس از دو سال، نتیجه گرفته می‌شود.
از دیگر ویژگیهای کودهای زیستی بارور، توانایی حل‌کنندگی فسفات بالا، حفظ خصوصیات ژنتیکی، سازگاری اقلیمی، پایداری در هنگام انبارداری، روش مصرف آسان، حمل و نقل ارزان و سازگاری با سایر کودها و سمومی که به طور معمول در کشاورزی ایران استفاده می‌شود، عنوان شده است.
راهكاري برای صرفه جویی در تولید و مصرف كودهای شیمیایی و کاهش آلودگی های زیست محیطی
در كشور ما سالانه بيش از 2.5 ميليون تن اوره جهت تامين نياز ازت گياهان در صنايع كشاورزي استفاده مي شود استفاده از كود اوره سبب كاهش راندمان خاك و آلودگي شديد آن ، تشكيل نمكها و كمپلكسهاي ديگر در خاك (شوره بستن) و تجمع اوره در بافت گياهان (عامل سرطانهاي دستگاه گوارش در انسان) مي گردد .
همانطور كه ذكر شد مصرف كود اوره در كشور سالانه 2.5 ميليون تن است كه از اين مقدار 900 هزار تن در كشور توليد و بقيه از خارج وارد مي شود . اين مسئله ، هزينه هاي بسيار بالايي حدود 650 ميليون دلار را بدنبال دارد .براي جلوگيري از مضرات فراوان استفاده از كود اوره ، بهترين راه حل ، استفاده از كود اوره با پوشش گوگردي است .
با استفاده از اين نوع كود ، مصرف سالانه كشور يك پنجم تا يك دهم كاهش مي يابد و اين در حاليست كه همان اثر كود اوره (البته صرفنظر از مضرات آن ) را به همراه خواهد داشت . كشاورز يا باغداري كه سالانه 1000 كيلو كود اوره مصرف ميكند بايد با قيمت يارانه اي 45 هزار تومان و به قيمت آزاد 260هزار تومان پرداخت نمايد اما اگر اين كشاورز از كود اوره با پوشش گوگردي استفاده نمايد علاوه بر مزاياي استفاده از اين نوع كود براي زمين كشاورزي؛ مصرف كود را به 100 الي 200 كيلو گرم كاهش مي دهد اين كشاورز حتي اگر اين ميزان كود را به قيمت آزاد نيز خريداري نمايد بايد مبلغ بين 32 تا 64 هزار تومان پرداخت نمايد.
با اين عمل علمي و سنجيده از به هدر رفتن 450ميليارد تومان يارانه زيان بار جلوگيري خواهد شد و بهره وري و عمر مفيد زمين هاي كشاورزي نيز افزايش خواهد يافت.
بيش از 90% از زمينهاي كشاورزي ايران آهكي با PH بالا بوده و اين مسئله باعث كاهش راندمان جذب عناصر ريز مغذي كه از اهميت بالايي در رشد و نمو گياهان برخوردارند ميگردد، استفاده از كود اوره با پوشش گوگردي با درصد پوشش هاي متفاوت (سرعت انحلالهاي متفاوت) به تنهايي و يا بصورت مخلوط با اوره جهت تامين بموقع ازت مورد نياز گياه از كاربرد اوره مناسب تر است .
اين مسئله اگر بصورت دقيق ، بررسي و بر اساس نوع كشت و نيازهاي آن در طي دوره رشد ، شرايط آب و هوايي منطقه و آناليز دقيق خاك اعمال گردد ، باعث افزايش چشمگير راندمان محصولات كشاورزي ، بهبود كيفي خصوصيات خاك ، جلوگيري از آلودگي منابع آب و كاهش مصرف اوره مي گردد و با توجه به پرداخت يارانه قابل توجه جهت تامين كود اوره كشاورزان و باغداران؛ اين اقدام از لحاظ اقتصادي كمك بزرگي به هدفمند كردن يارانه هاي زيان بار خواهد نمود .
سالانه حدود 650 ميليارد تومان كود اوره در كشور مصرف مي شود كه حدود 450ميليارد تومان آن يارانه است.
محصولات كشاورزي و باغي كه به روش هاي كنوني در معرض استفاده بي رويه كود قرار گرفته اند براي سلامتي جامعه نيز مشكل ساز هستند؛ با عنايت به مطالب ذكر شده و اهميت استفاده از كود اوره با پوشش گوگردي بجاي كود اوره معمولي، خصوصا جلوگيري از تخريب زمين هاي كشاورزي، افت بهره وري در بلند مدت، حفظ سلامت جامعه، جلو گيري از خروج ارز، خودكفايي كشور و صدور بخشي از كود اوره توليد داخل به ساير كشورها و كسب درآمد ارزي براي كشور؛ لازم است ادارات ترويج وزارت جهاد و كشاورزي در اين خصوص فرهنگ سازي نموده و وزارت جهاد كشاورزي نسبت به تغيير الگوي مصرف غير علمي كنوني اقدام عاجل نماي
روز بخير كاربر مهمان! 
