روز کشاورزی

از دوردست، آوای خروسی به گوش می رسد که انسان های سحرخیز را به فعالیت فرامی خواند. پهنه آسمان با سپیده صبح درمی آمیزد و کشاورز، بیل بر دوش می نهد و با گام هایی استوار، چشمانی درخشان و لبانی خندان، پای در راه می نهد و به سوی مزرعه گام بر می دارد. او زمین را می شناسد و پیوندی ناگسستنی با آن دارد. گندم های زرد و رقصان در باد، از دور سلامش می دهند و با شادی با هر وزش نسیم صبح گاهی، این سو و آن سو می روند. نوای خوش رود در گوش جانش می نشیند و شوق و شور را برایش به ارمغان می آورد. هر صبح و هر بامداد، زمزمه «یا سُبّوح و یا قُدّوس» گندم زارها را می شنود و عشق را در کالبد جهان جاری می بیند، و آن گاه است که شور زندگی، او را به ترنّم وامی دارد و با هر قدمش، زمزمه «لبیک اللهم لبیک» از میان دو لبش جاری می شود. روز بزرگ کشاورزی، این روز پیمان با خدا، بر همه کشاورزان و زحمت کشان میهن اسلامی مان مبارک باد.

زمین، مادر انسان

زمین، مادر انسان است. آدمی از آن آفریده شده و به همان باز می گردد. در این میان، کشاورزی و زراعت، خود هدیه گونه ای است از زمین به انسان تا به وسیله آن، بشر قدرت زندگی داشته باشد و بتواند به کمال مطلوب برسد. اما گاه انسان از اهمیت کشاورزی در زندگی خود غافل است و بیشترِ توجه خود راصرف صنعت می کند. بدین جهت، اسلام شدیدترین تأکید را در مورد کشاورزی نموده است؛ زیرا پیشرفت کشاورزی، پایه مهمی در استقلال اقتصادی و بلکه سیاسی جامعه خواهد بود ونیز کشاورزی، نان و غذای مورد نیاز روزانه مردم را که از صنعت به دست نمی آید، آماده می سازد.

آیات کشاورزی در قرآن

قرآن مجید بشر را از چهارده قرن پیش، به اهمیت و ارزش منابع در زندگی انسان، و از جمله کشاورزی توجه داده است. خداوند در آیات مختلف، انسان ها را به کشاورزی تشویق، و کسانی را که هر گونه فسادی در این کار مقدس ایجاد می کنند، سرزنش نموده است. این کلام آسمانی جاودانه، هر آنچه را در مورد کشت و کشاورزی می باشد ذکر می کند و برای نخستین بار، از نقش جریان بادها و اقسام ابرها در کشاورزی سخن به میان می آورد. به عبارتی، قرآن اول کسی است که به اطلاعات هواشناسی و تغییرات جوّی که رابطه نزدیکی با کشاورزی دارد، توجه نموده است. گرچه هدف قرآن از بیان این مطالب، در درجه اول همانا بیدار کردن اندیشه انسان و توجه دادن آن به توحید و صفات الهی و بیدار ساختن وجدان انسانی است، اما تفکر عمیق در این آیات، می تواند ما را در بهبود امر کشاورزی یاری دهد.

درس های خداشناسی از کشاورزی

نگاهی عمیق و موشکافانه به کشاورزی، نکته ها و درس های زیادی در زمینه خداشناسی به ما می آموزد. انسان با اندیشه در رویش گیاه، پی می برد خدایی که بیابان مرده را لباس سبز می پوشاند، می تواند انسان را دوباره زنده کند. وقتی به طبیعت می نگریم، آن را سرشار از امید می یابیم. ساقه سبزی که در سخت ترین زمین ها سر از خاک برمی آورد، درس امید به انسان می دهد که باید مقاومت کرد و با دشواری ها جنگید و پیوسته در انتظار امداد الهی بود. طبیعت، سکون ندارد. انسان باید از طبیعت درس تلاش بیاموزد و از تنبلی بپرهیزد. باید برای جلب روزی حلال تلاش کند. توکل، از عناصر برجسته نظام طبیعت است. درختان، بذر به باد می سپارند و گرده به حشرات. هوشیاران از این حقایق، درس توکل می آموزند و در می یابند که پس از تلاش، باید دل به خدا سپرد، توکل پیشه کرد و با طبیعت هماهنگ شد. این درس ها برای همه گروه های جامعه، به ویژه کشاورزان ضروری است.

ارزش کشاورزی و تشویق به آن

کشاورزی، شغل مقدسی است که پیامبران الهی از پیشگامان آن بوده اند. توجه ویژه امامان معصوم علیهم السلام به این امر مقدس و اشتغال برخی از این بزرگواران به آن، نشانه اهمیت و ارزش فراوان آن دردین مبین اسلام است. امام صادق علیه السلام می فرماید: «کشاورزان، گنج داران مردم اند و حلالی را می کارند که خداوند عز و جل آن را از زمین رویانده و خارج نموده و رشد می دهد و اینان روز رستاخیز، بهترین مقامات را از میان دیگران دارند و از همه مقرب ترند و نامشان به مبارک برده خواهد شد». امام باقر علیه السلام نیز می فرماید: «بهترین اعمال آن است که برزگری بذری بکارد و سپس هر انسان نیک و فاسدی از آن بخورد. پس اگر نیکوکار از آن بخورد، بر تو طلب مغفرت می کند و اگر فاجر و بدکار از آن استفاده کند، نفرین می شود و پرندگان و چهارپایان هم از آن می خورند».

کشاورزی در خاندان پیامبر صلی الله علیه و آله

کشاورزی، یکی از پایه های اساسی زندگی عمومی است که اسلام به آن اهمیت فراوان داده و مردم را به آن تشویق کرده است. پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله شخصا درخت خرمارا غرس می کرد. هم چنین علی علیه السلام و فرزندانش به شغل کشاورزی بسیار علاقه مند بودند و خود زراعت می کردند تا به مسلمان ها بفهمانند که زندگی آنها، به کار و تولید وابسته است. امام علی علیه السلام در عهد نامه تاریخی خود به مالک اشتر می فرماید: «لازم است به آباد کردن زمین از گرفتن خراج بیشتر اهمیت بدهی؛ زیرا خراج گرفتن، در سایه عمران و آبادی میسر است و کسی که بدون ایجاد عمران و آبادی، از ملت تقاضای خراج کند، وسیله خرابی کشور و بیچارگی ملت را فراهم ساخته است».

پیشرفت در کشاورزی به مدد احکام اسلام

پیامبر بزرگ اسلام در کلامی جاودانه می فرماید: «بار خدایا، به نان ما برکت عنایت فرموده و فاصله ای میان ما و آن مینداز که اگر نان برای تأمین قدرت جسمی نباشد، نه نماز خوانده می شود و نه روزه گرفته می شود و نه توانسته ایم واجبات الهی را انجام دهیم». رهبران بزرگوار اسلام نه تنها با تأکیدات لفظی، که در عمل نیز اهمیت این امر حیاتی را نشان داده اند.

کشاورزی اولیه

کشاورزی اولیه، به تدریج از جوامع جمع آوری کننده غذا، که ساختار منظمی نداشتند، توسعه یافته است. جمع کنندگان میوه، سبزیجات و بذرها و از جمله غلّات را جمع آوری کرده و برای مصرف به میان قبیله می آوردند. شاید بعضی از بذرها در محل های مناسب به زمین می افتاد و رشد می کرد. به مرور زمان، انسان ها آموختند که بذر گیاهان را بکارند. تلاش برای تولید غذا، ابتدا به آهستگی پیش می رفت و شاید فقط درصد کمی از منبع غذایی از بذرها به دست می آمد، اما به تدریج این درصد افزایش یافت. از گیاهان کشت شده اولیه، هیچ گونه مراقبتی به عمل نمی آمد یا مراقبت بسیار اندک بود و کشاورز اولیه، پس از چند ماه یا یکسال برای برداشت و جمع آوری آنچه باقی مانده بود، باز می گشت، در حالی که حشرات، پرندگان و پستانداران، قسمتی از محصولات را از بین برده بودند.

آب مهم ترین عامل کشاورزی

آب، یکی از مهم ترین عوامل تولید در کشاورزی، و آبیاری، یکی از مسایل مهم و اساسی در برنامه ریزی اقتصادی روستایی است. وجود آب، خود باعث گرد آمدن انسان ها در مکانی و شاید در بیشتر موارد، علت پدیدآیی روستاها و آبادانی در کشور بوده است. در کشوری مانند ایران، بارندگی کافی نیست و باید از منابع آب زمینی و زیر زمینی، حداکثر استفاده را نمود و از هدر رفتن آب جلوگیری به عمل آورد؛ یعنی تاحد توان، از خروج آب شیرین به خارج از مرزهای جغرافیایی کشور، سرازیر شدن آن به آب شور دریاها یا نفوذش در کویرها قبل از استفاده، جلوگیری کرد. ترویج فرهنگ استفاده صحیح از آب در میان عموم مردم و به ویژه قشر کشاورز و جلوگیری از هدر رفتن آب رودخانه ها به فاضلاب ها، می تواند نقش مهمی در بهبود امر کشاورزی ایفا کند.

نقش ماشین در کشاورزی

استفاده از ماشین در کشاورزی، باید به گونه ای باشد که امکانات ما را وسعت داده، در خدمت انسان و انسانیت بوده و برای رفاه عمومی به کار رود؛ نه اینکه امکانات گذشته را نابود کند. ماشین باید در خدمت تکامل فرهنگ، امکانات، و دانش و بینش های گذشته باشد و نه در راه نابودی آنها. برای توسعه اقتصاد کشاورزی، باید تمام تجارب محلی را به شمار آورد و از آنها در راه اهداف خود استفاده معقول نمود. پروژه توسعه اقتصاد کشاورزی هر مملکتی، باید بر پایه حفظ میراث تاریخی و امکاناتی استوار باشد که اهالی آن از گذشتگان خود به ارث برده اند.

توسعه کشاورزی

بخش کشاورزی به دلیل آنکه کمتر از دیگر بخش ها از شرایط جهانی آسیب پذیر است، همچنین به دلیل نقشی که در تولید مواد غذایی دارد، به تحولات متناسب و ویژه نیازمند است. این بخش که تأمین کننده مواد غذایی و برخی از مواد اولیه صنایع کشور است، یک بخش مهم و حیاتی در مجموعه بخش های اقتصادی به شمار می آید. رسالت سنگین این بخش، با توجه به ازدیاد جمعیت و اهداف رشد و توسعه اقتصادی، حرکت به سمت خودکفایی در محصولات کشاورزی و بی نیازی از واردات خواهد بود.

کشاورزی و تکامل انسانی

توسعه کشاورزی محصول عمده دیگری را نیز به نام تکامل انسانی با خود دارد. برای اینکه کشاورزی پیشرفت کند، باید همواره دانش و مهارت کشاورزان در حال تغییر و تکامل باشد. همان گونه که کشاورزان روش های جدید و جدیدتری را می پذیرند، افکار آنان نیز متحول می شود. به تدریج نوعی نگرش جدید در این افرادِ تحوّل یافته، درباره کشاورزی، دنیایی که آنان را احاطه کرده و نیز خودشان، پرورش می یابد. کامیابی های اولیه آنان در افزایش میزان تولید، موجب افزایش میزان اعتماد به نفسشان می شود. افزوده شدن تماس ها و داد و ستدهایشان با بازرگانان و ادارات دولتی، موجبِ آگاهی بیشتر و نزدیک تر ایشان با دنیای خارج از روستای خویش می گردد.

بازاریابی برای محصولات کشاورزی

توسعه کشاورزی، بازده محصولات کشاورزی را افزایش می دهد. به همین دلیل، باید برای این محصولات، بازاری وجود داشته باشد و قیمتی که برای فروش در این بازارها بر محصول کشاورزی گذارده می شود، به قدری باشد که برای بازپرداخت هزینه های نقدی و جبران کوشش هایی که برای تولید آن به کار رفته، کفایت نماید. تعداد کشاورزانی که بتوانند محصولات تولیدی خویش را در بازار شهرهای بزرگ داخلی یا خارجی به فروش برسانند، اندک است؛ زیرا این قبیل بازارها، خیلی دور هستند و کشاورز، امکان برقراری تماس با خریداران کالاها در این بازارها را ندارد. کشاورز معمولی، وسیله لازم را برای حمل محصولات خود در اختیار ندارد و از مهارت فنی و امکانات و تسهیلات لازم برای انتقال، بسته بندی، انبار ،عمل آوری و دیگر عملیات مربوطه بهره مند نیست. از این رو، دولت ها باید برای توسعه و پیشرفت کشاورزی، به ایجاد و گسترش بازارهای مصرف برای محصولات کشاورزی اقدام نمایند.

انگیزه های تولید برای کشاورزان

یکی از روش های رایج که باید در راه تقویت بخش کشاورزی مورد استفاده قرار گیرد، افزایش درآمد کشاورزان و ایجادانگیزه لازم در آنان است. برای افزایش درآمد کشاورزان، روش های گوناگونی به کار می رود. تعیین قیمت های متفاوت و تضمینی، از شمار روش هایی هستند که می توان از آنها برای افزایش درآمد کشاورزان استفاده نمود. وجود روش های پیشرفته زراعی، دسترسی به بازار برای فروش محصولات کشاورزی و نیز خرید مواد مصرفی و لوازم کشاورزی، در مجموع فرصت های لازم برای افزایش میزان تولید توسط کشاورزان را فراهم می آورند. همچنین اگر بالا بردن میزان تولیدات کشاورزی، راهی برای شناخت و شهرت اجتماعی بشود، کشاورزان از انگیزه اضافی برای پیشرفت برخوردار می گردند.

آموزش کشاورزان برای توسعه

طراحی برنامه های ویژه برای آموزش کشاورزان، مرحله ای مهم در جریان آموزش برای توسعه است. این برنامه های آموزشی، از جایی که کشاورزان هستند شروع می گردد؛ یعنی روستاها. چنین برنامه هایی بر مبنای علاقه ها و نیازهای ویژه فعلی کشاورزان استوار است. واحد درسی برای آموزش و یادگیری بزرگ سالان، در بیشتر موارد باید نوآوری یا تغییر در یکی از عملیات ویژه کشاورزی باشد. آموزش هر یک از عملیات نوین یا تغییری که در شیوه کار پیشنهاد می گردد، باید از لحاظ فنی استوار بوده و از لحاظ اقتصادی، سود آور به شمار آید.

منبع : پایگاه حوزه